Μπόλιε, Φάρκας

(Farkas Bolyai, Μπόλια 1775 – Μάροσβαζαρελι 1856). Ούγγρος μαθηματικός. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς της εποχής του· διατήρησε επί 47 χρόνια την έδρα των μαθηματικών, της φυσικής και της χημείας στο Κολέγιο των προτεσταντών του Μάροσβαζαρελι και ήταν μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Ουγγαρίας. Από νέος συνδέθηκε με φιλία με τον Καρλ Φρίντριχ Γκάους, συνάδελφό του στο πανεπιστήμιο της Γκέτινγκεν. Η φήμη του, κατά μεγάλο μέρος, οφείλεται στο γεγονός ότι με τη διδασκαλία και τις συμβουλές του προς τον γιο του Γιάνος (Κόλοζβαρ 1802 - Μάροσβαζαρελι 1860) συντέλεσε, έμμεσα αλλά ενεργά, στη δημιουργία των μη ευκλείδειων γεωμετριών. Ο Γιάνος Μ. μπήκε σε ηλικία 16 ετών στη στρατιωτική Ακαδημία της Βιέννης, αλλά, παρά τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, ουδέποτε αμέλησε τη μαθηματική έρευνα. Οι μελέτες του πατέρα του προσέλκυσαν την προσοχή του επί του πέμπτου αξιώματος του Ευκλείδη: ύστερα από μάταιες προσπάθειες για να το αποδείξει, θέλησε να κατασκευάσει μια γεωμετρία θεμελιωμένη στα πρώτα τέσσερα αξιώματα του Ευκλείδη και στην άρνηση του πέμπτου. Ανέπτυξε τα αποτελέσματα σε ένα παράρτημα μιας πραγματείας περί γεωμετρίας, γραμμένης από τον πατέρα του. Ο τελευταίος έστειλε την εργασία του στον Γκάους, ο οποίος απάντησε αναγνωρίζοντας στα αποτελέσματα του Γιάνος τα συμπεράσματα στα οποία και αυτός είχε καταλήξει και τα οποία ουδέποτε σκόπευε να δημοσιεύσει, γιατί φοβόταν ότι δεν θα γινόταν κατανοητός. Πράγματι, η εργασία του Γιάνος Μ. δεν κέρδισε, παρά πολύ αργότερα, τη φήμη που άξιζε· τα συμπεράσματά του απείχαν πολύ από τις τρέχουσες πεποιθήσεις, ότι δηλαδή η μοναδική γεωμετρία πιθανόν να είναι η ευκλείδεια. Τελικά ο Γιάνος Μ. υπήρξε, μαζί με τον Γκάους και το Λομπατσέφσκι, ο θεμελιωτής της μη ευκλείδειας γεωμετρίας.